GEBELİK VE DOĞUM 

Gebelik ve doğum; çocuk sahibi olmaya karar veren çiftlerin planlı gebelik süreçlerinin fikir aşamasından, bebeklerini kucaklarına alana dek geçen sürecin tümünü kapsar. Özellikle planlı gebeliklerde ideal süreç; korunmasız cinsel ilişki gerçekleşmeden önce, anne ve babanın üreme sağlığını denetlemek için uzman desteğine başvurmasıyla başlar. Annenin vücudunda gelişimini tamamlayacak embriyonun sağlıklı büyümesi için gebelik kararıyla birlikte annenin mevcut sağlığını denetlemesi ve süreci profesyonel bir destek ile yürütmesi sağlıklı bir bebek oluşumunda önemli bir faktördür.  

Anne ve babanın denetlenen üreme ve fiziksel sağlıklarının yerinde olması halinde, düzenli cinsel ilişkiyle en geç 1 yılın sonunda gebeliğin kazanılması beklenir. Aksi halde infertilite (kısırlık) şüphesi ile, üreme sağlığı denetlenmeli ve gerekli testlerde sorunun temeli araştırılıp tedavi edilmelidir.  

Hamilelik ve doğum sürecinin ikinci en önemli aşaması ise; gebelik kazanımıyla başlayan süreçtir.  

Gebelik Nasıl ve Ne Zaman Oluşur? 

Kadının yumurtlama süresi boyunca hamile kalma olasılığı daha yüksektir. Normal koşullarda, her 28 günde bir yani düzenli adet gören kişide yumurtlama; regl başlangıç gününden 14 gün sonra geçekleşir. Bu da reglin bitiminden sonra devam eden 9. günden itibaren korunmasız cinsel ilişkiyle gebelik kazanım oranının yüksek olduğunu gösterir. Yumurtlamayı takiben, yumurta sadece 12 ila 24 saat boyunca döllenme yeteneğine sahiptir, yumurta ve sperm arasındaki temas, takvim yöntemi kullanılmazsa, tamamen tesadüfidir. 

Yumurtaya ulaşan spermlerin en sağlıklısı yaklaşık 4 saatlik bir çabayla kalın olan yumurtanın dış zarını eriterek içeri girer. Sperm ve yumurtanın döllenmesiyle oluşan embriyo rahme doğru yolculuğuna başlar ve kısa sürede anne kanıyla temasa geçer. Rahme ulaşan embriyoya blastokis adı verilir. Blastokis ne kadar sağlıklı gelişmişse gebelik süreci de aynı ölçüde sağlıklı olur. Bebeğin cinsiyeti ve (gen) gibi kalıtsal özellikleri de bu aşamada belirlenir.  

Gebelik Şüphesi Ne Zaman Doğar?   

Üreme çağındaysanız, adet düzensizliğiniz yoksa, beklenen adet döngünüz bir hafta ya da daha uzun süreyle geciktiyse, gebelikten şüphelenebilirsiniz. Ancak, mevsim geçişleri, yoğun stres faktörü, seyahatlerle gelen hava/iklim değişiklikleri, varsa yeni başlanan ilaçların yan etkileri… gibi sayısız değişken adet düzensizliğiniz yoksa dahi bazı kısa süreli gecikmelere yol açabilirler. Kesin sonuç için önce evinizde test yapmanız, sonra kan testi ile sonucu netleştirmeniz gerekir.   

• Hassas, şişmiş göğüsler: Hamileliğin erken dönemlerinde hormonal değişiklikler göğüslerinizi hassas ve ağrılı hale getirebilir. Vücudunuz hormonal değişikliklere uyum sağladıkça rahatsızlık birkaç hafta sonra muhtemelen azalacaktır. 
• Kusmalı veya kusmasız mide bulantısı: Günün veya gecenin herhangi bir saatinde ortaya çıkabileceği gibi sabah bulantısı, genellikle hamile kaldıktan bir, iki ay sonra başlar. Ancak bulantılarınızı erken hissedebileceğiniz gibi, gebeliğiniz boyunca hiç hissetmeyebilirsiniz de.   
• Artan idrara çıkma: Vücudunuzdaki kan miktarı hamilelik sırasında artar ve böbreklerinizin mesanenizde ekstra sıvı oluşturmasına neden olur. 
• Yorgunluk: Hamileliğin erken döneminde progesteron hormonu seviyelerinde yaşanan artış yorgunluğa etki edebilir.  

Gebeliğin diğer belirti ve semptomları şöyledir:  

• Huysuzluk: Hamileliğin erken döneminde vücudunuzdaki hormon seli sizi alışılmadık derecede duygusal yapabilir. Ruh hali değişimleri de yaygındır. 
• Şişkinlik: Hamileliğin erken dönemindeki hormonal değişiklikler, adet döneminin başlangıcında olduğu gibi şişkin hissetmenize neden olabilir. 
• Hafif lekelenme: Hafif lekelenme hamileliğin ilk belirtilerinden biri olabilir. Bu implantasyon kanaması olarak bilinir, döllenmiş yumurta rahim astarına yapıştığında olur. Tüm kadınlarda görülmeyebilir.  
• Kramp: Bazı kadınlar hamileliğin erken dönemlerinde hafif rahim krampları yaşarlar. 
• Kabızlık: Hormonal değişiklikler sindirim sisteminizin yavaşlamasına yol açabilir ve bu da kabızlığa neden olabilir. 

• Gıda isteksizlikleri: Gebelik sürecindeki kadınlar, belirli kokulara karşı daha hassas hale gelebilir ve tat alma duyusunda değişim olabilir.  
• Burun tıkanıklığı: Hormon seviyelerinin ve kan üretiminin artması, burnunuzdaki mukoza zarlarının şişmesine, kurumasına ve kolayca kanamasına neden olabilir. Bu, tıkalı veya akıntılı bir buruna neden olabilir.   

Gebeliğin aşamaları 

Doğmamış bebek anne karnında yaklaşık 38 hafta geçirir, ancak ortalama hamilelik süresi (gebelik) 40 hafta olarak sayılır. Bunun nedeni, hamileliğin, genellikle iki hafta sonra meydana gelen gebe kalma tarihinden değil, kadının son adetinin ilk gününden itibaren sayılmasıdır. 

Hamilelik üç ayrı döneme (Trimester) ayrılır bunlar: 

Anne karnında bebeğin gelişimi üç trimester (üç aylık dönemler) halinde incelenir. Gebeliğin başlangıcı, son adet tarihinin ilk günü olarak kabul edilir. Bu hesaplamaya göre gebelik 40 hafta sürer (9 ay 10 gün).  

Birinci Trimester  

İlk Üç Aylık Dönem  

• Bebek: Organ gelişimi tamamlanır. 
• Anne: Hamileliğe uyum dönemidir. 

İlk 4. Hafta 

• Bebek: Embriyonik hücreler hızla bölünür ve çeşitli görevler üstlenecek biçimde farklılaşır. Bebeğin besin ve oksijen gereksinimi için ihtiyaç duyacağı plasenta oluşmaya başlar. 
• Anne: Adet görme gecikir, fiziksel ve ruhsal değişiklikler başlar. Adet öncesi yaşanan değişikliklere halsizlik, yorgunluk hissi ve göğüslerde dolgunluk, uyku hali, kabızlık gibi erken belirtiler eklenir. 

İlk 8. Hafta 

• Bebek: Embriyo 15 – 20 mm civarındadır. Bu haftalarda bebeğin dili, dudakları gelişir, dişlerinin oluşumu başlar. Yemek borusu nefes borusundan ayrılır. Göz kapakları kıvrım şeklinde belirmeye başlar. Bebeğin kıkırdak halindeki iskeleti artık sertleşmeye başlar, parmakları belirgin ancak perdelidir.  
• Anne: Bu dönemde rahim bir portakal kadar büyümüştür, kasılmalar olabilir. Cilt problemleri, sivilce ve yağlanma olabilir. Bu değişimler genellikle birinci trimesterin sonunda ortadan kaybolur. 

İlk 12. Hafta 

• Bebek: Bebek 10. haftadan itibaren idrar üretmeye başlar. Üretilen idrar, amniyon sıvının devamlılığını sağlar. 12. hafta itibari ile organların gelişimi tamamlanır. Saçları ve tırnakları uzamaya başlar. Kızlarda dudaklar, erkeklerde ise penis ayırt edilebilir. 
• Anne: Büyüyen rahim anneyi eskisi kadar rahatsız etmez. Sık idrara çıkma, kaşıntı, bulantı ve midede yanma şikayetleri azalır. Kan hacminin artmasından dolayı baş dönmeleri, baş ağrıları gibi şikayetler olabilir.  

İkinci Trimester  

İkinci Üç Aylık Dönem: 14 – 26. Hafta 

Hamileliğin en rahat sürecidir. Erken dönem şikayetleri önemli ölçüde azalır ve vücut gebeliğe uyum sağlar. 

16. Hafta

• Bebek: Bebeğin yüz kasları geliştiği için ağzını açıp kapatır, göz kapaklarını hareket ettirir. Yüz daha da belirginleşmiştir, gözleri ve kulakları yerli yerindedir. Bağırsaklarında dışkı birikmeye başlar, dolaşım sistemi aktive olur. Plasenta bebekle aynı büyüklüktedir.  
• Anne: Bebeğin solunuma ve ışığa karşı refleksi geliştiği için hareketlilik başlar, özellikle tecrübeli anne adayları bu hareketleri hissedebilir. 

20. Hafta

• Bebek: Bebeğin boyu 25 cm, ağırlığı yaklaşık olarak 400-450 gram civarındadır. Bebekte, cilt kalınlaşmaya, koku, tat, duyma, görme ve dokunma duyuları aktif olmaya başlar. Vücudunu kaplayan tüyler yoğun olarak baş ve boyun bölgesinde görülür. Kalp atışları hızlanır. Erkek bebeklerin testisleri karından torbaya doğru ilerler. Kız bebeklerin ise yumurta hücresi üretim süreci tamamlanır.  
• Anne: Rahmin üst tarafı göbek hizasına kadar gelir ve göbek deliği ile kasığın arasında cilt üzerinde koyu renkte bir çizgi oluşmaya başlar. Buna “linea nigra” denir ve doğumdan sonra kaybolur. Rahmin genişlemesi nedeni ile mideye, böbreklere ve akciğerlere baskı artabilir. Bu da zaman zaman nefes almakta zorlanma ve sık idrara çıkma şikayetlerine neden olabilir.  

24. Hafta

• Bebek: Bebeğin boyu yaklaşık 28-30 cm, ağırlığı ise 550-650 gram civarındadır. Bu haftadan sonra bebeğin annesinden bağımsız, annesinin vücudu dışında çok düşük oranda da olsa yaşamını devam ettirebilme şansı vardır. 
• Anne: Hormonların etkisi ile bu dönemde annede diş eti kanamaları yaşanabilir. Bu dönemde D vitamini ve kalsiyum açısından zengin gıdalar tüketmek önemlidir. 

Üçüncü Trimester  

İkinci Üç Aylık Dönem: 27 – 41. Hafta 

28. Hafta

• Bebek: Bebeğin boyu yaklaşık 35-38 cm, ağırlığı ise 1100-1200 gram civarındadır. Bebekte saçlar uzamış ve kaşlar gelişimini tamamlamıştır. Bebek, gözlerini açıp kapatır, uyku ve uyanıklık evreleri geçirir. Vücudu yağ depolamaya başlamıştır ve bu doğumdan sonra vücut ısısının ayarlamasında önemli rol oynar. 
• Anne: Rahmin üst noktası neredeyse kaburgalara ulaşmıştır. Bacaklarda kramplar, varisler, cilt kuruluğu, bel, sırt ağrısı, çarpıntı ve hazımsızlık şikayetleri fazlalaşabilir. Bu haftadan itibaren tansiyonun daha sıkı takip edilmesi gerekir. Karında rahmi doğuma hazırlayan ve erken doğum habercisi olabilecek, “Braxton-Hicks” adı verilen düzensiz kasılmalar hissedilebilir. 

32. Hafta

• Bebek: Bebek artık neredeyse 1800-2100 gram ağırlığında ve 40-42 cm boyundadır. Dışarıdan gelen uyarıları daha iyi algılar, hareketliliği artar. Yeri daraldığı için bacakları ve dizleri tam bükülmüş, ayakları çapraz, kolları ve boynu öne doğru eğik bir şekilde durur.  
• Anne: Rahmin büyüklüğü nedeniyle annenin kaburgalarına baskı olur ve kaburganın altında batma şeklinde hissedilebilir. 

36. Hafta

• Bebek: Bebek ortalama 2500 gram ağırlığında ve 46-48 cm boyundadır. Bebeğin yanakları, parmakları, kolları yağ depolamaya devam ettiği için daha da belirginleşir. Bütün organ sistemleri gelişimini tamamlamıştır. 
• Anne: Bebek hareketliliği ve rahim büyüklüğünün de etkisiyle annenin gece uykularında düzensizlik olabilir. Bebeğin hacim olarak büyümesi, yavaş yavaş aşağı inmesi ve mesaneye baskı yapması nedeniyle geceleri sık sık tuvalete kalkma ihtiyacı duyar. 

38. Hafta

• Bebek: Bebek ortalama 3000 gram ağırlığında ve 49 cm boyundadır. Bebeğin, bağırsaklarında “mekonyum” adı verilen dışkı birikmeye başlar. Bebek doğumdan sonraki 24 saatte bu dışkıyı çıkarır.  
• Anne: Rahim ağzında bulunan tıkacın atılması ile doğum başlayabilir. 

40. Hafta

• Bebek: Bebeğin boyu yaklaşık olarak 50-52 cm ve ağırlığı da 3000-3500 gram civarındadır. Bebek kordonunun uzunluğu ortalama 50 cm kadardır. Bebeğin cildini kaplayan verniks kazeoza isimli kremsi madde ve lanugo adı verilen tüyler azalmaya başlar. Bu hafta itibari ile bebek artık gelişimini tamamlamıştır.  
• Anne: Bebeğin başı doğum kanalı girişine yerleşir ve doğuma hazırdır. Doğumun gerçekleşmesi beklenir ancak bazı bebekler bu haftada doğmaz ve gebelik süresi 42. haftaya kadar ulaşır. 

DOĞUM 

Her şeyin yolunda gittiği gebeliklerde; 9 ay 10 gün yani 40 haftalık sürecin sonunda, anne hekim tarafından herhangi bir sakınca görülmezse normal doğumunu gerçekleştirir. Doğum yaklaştığında annede meydana gelen belirtiler şu şekildedir: 

• Rahim kasılmaları başlar 
• Daha öncede hissedilmiş olması muhtemel olan sancılar sık ve düzenli hale gelir.  
• Bebeğin kafası doğum kanalına girer ve anne tuvalete çıkma ihtiyacı hisseder.  
• Doğumun başladığının en önemli belirtisi, suyun gelmesidir.  

Doğum Süreci 

Genellikle hamileliğin 37 ila 42. haftaları arasında kendiliğinden başlar. Annenin son adetinden itibaren 37-42 hafta sonrasında, bebeğin vajina yoluyla dünyaya gelmesine normal- doğal doğum denir. Doğum sürecine müdahale etmek için geçerli bir tıbbi neden olmadığı sürece, yani riskli olmayan gebeliklerde anne, hekimler tarafından normal doğuma teşvik edilir.  

Her gebelik süreci özeldir. Bu yüzden anne adayı, tüm sürecini bir hekimin takibinde geçirmelidir.